اهمیت اخلاق در خانواده و جامعه (مقالات): تفاوت میان نسخهها
جزبدون خلاصۀ ویرایش برچسب: ویرایش مبدأ ۲۰۱۷ |
جزبدون خلاصۀ ویرایش برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
از اساسیترین بنیانهای تمدن اسلامی است که در متون دینی، فلسفی، روانشناسی و جامعهشناسی به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. | |||
== مفهومشناسی اخلاق == | |||
== | === تعریف لغوی و اصطلاحی === | ||
در زبان عربی،اخلاق جمع «خُلُق» به معنای سرشت و طبیعت باطنی انسان است. راغب اصفهانی در «المفردات فی غریب القرآن» میگوید: «الخُلُق: هیئة راسخة فی النفس تصدُر عنها الأفعال»<ref>المفردات فی غریب القرآن، صفحه ۱۵۳</ref>. | |||
اخلاق | در زبان انگلیسی، اخلاق با واژههای Ethics و Morality بیان میشود. فیلسوف آلمانی ایمانوئل کانت در کتاب «نقد عقل عملی» اخلاق را «امری مطلق» میداند که از اراده نیک نشأت میگیرد<ref>Critique of Practical Reason, p. 89</ref>. | ||
== | === دیدگاه اسلامی === | ||
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرمایند: | |||
«إِنَّمَا بُعِثْتُلِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ» | |||
''ترجمه:همانا من برای کامل کردن بزرگواریهای اخلاقی مبعوث شدم.''<ref>مسند احمد بن حنبل، جلد ۲، صفحه ۳۸۱</ref> | |||
اخلاق | == مبانی فلسفی اخلاق == | ||
== | === نظریه فضیلتگرایی ارسطو === | ||
ارسطو در کتاب«اخلاق نیکوماخوس» میگوید: | |||
«فضیلت حالتای است که با انتخاب حاصل میشود و حد وسط بین افراط و تفریط است»<ref>Nicomachean Ethics,Book II, p. 45</ref>. | |||
=== نظریه سعادتگرایی === | |||
ابن مسکویه در«تهذیب الاخلاق» مینویسد: | |||
«السعادة هی غایة کل إنسان عاقل» | |||
''ترجمه:سعادت، هدف هر انسان عاقلی است.''<ref>تهذیب الاخلاق، صفحه ۶۷</ref> | |||
== | == اخلاق در خانواده == | ||
=== جایگاه خانواده در اسلام === | |||
امام سجاد علیه السلام در رساله حقوق میفرماید: | |||
«فأمّا حقّزوجتک فأن تعلم أنّها أسیرتک عندک» | |||
''ترجمه:اما حق همسرت این است که بدانی او اسیر تو نزد توست.''<ref>تحف العقول، صفحه ۲۵۶</ref> | |||
== | === حقوق متقابل والدین و فرزندان === | ||
شاعر فارسیزبان،سعدی شیرازی میسراید: | |||
``` | |||
به نیکی کن و در دجله انداز که ایزد | |||
در آن بیقرارش به جو باز دهد | |||
``` | |||
<ref>گلستان سعدی، باب اول</ref> | |||
=== روانشناسی ارتباط خانوادگی === | |||
اریک فروم در کتاب«هنر عشق ورزیدن» مینویسد: | |||
«عشق واقعی مستلزم احترام و مسئولیت است»<ref>The Art of Loving,p. 78</ref>. | |||
== | == اخلاق در جامعه == | ||
=== مسئولیتهای اجتماعی === | |||
امام علی علیه السلام در نامه به مالک اشتر میفرمایند: | |||
«أشعر قلبک الرّحمة للرّعیّة» | |||
''ترجمه:دل خود را نسبت به رعیت مهربان کن.''<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳</ref> | |||
== | === اخلاق اقتصادی === | ||
آدام اسمیت در«ثروت ملل»强调 میکند: | |||
«منافع شخصی زمانی به نفع جامعه است که با اخلاق همراه باشد»<ref>The Wealth of Nations,p. 234</ref>. | |||
اخلاق | === اخلاق سیاسی === | ||
خواجه نصیرالدین طوسی در«اخلاق ناصری» مینویسد: | |||
«سیاست مدن باید مبتنی بر عدل و احسان باشد»<ref>اخلاق ناصری،صفحه ۱۸۹</ref>. | |||
==اخلاق و | == آثار اخلاق در خانواده و جامعه == | ||
=== آثار روانشناختی === | |||
زیگموند فروید در«تمدن و ملالتهای آن» مینویسد: | |||
«فرهنگ و اخلاق،ضرورتی برای بقای جامعه است»<ref>Civilization and Its Discontents, p. 112</ref>. | |||
== | === آثار اجتماعی === | ||
ابن خلدون در«مقدمه» مینویسد: | |||
«إنّالاجتماع الإنسانی ضروری و بالاخلاق یکون التعاون» | |||
''ترجمه:همانا زندگی اجتماعی انسان ضروری است و با اخلاق، همکاری تحقق مییابد.''<ref>مقدمه ابن خلدون، جلد ۱، صفحه ۸۹</ref> | |||
== موانع اخلاقی == | |||
== | === موانع فردی === | ||
حافظ شیرازی میسراید: | |||
``` | |||
نصیحت گوش کن جانا که از جان دوستترند | |||
مجال حریف و شیطان اغیار نیست امروز | |||
``` | |||
<ref>دیوان حافظ، غزل ۱۲۳</ref> | |||
==پانویس== | === موانع اجتماعی === | ||
ژان ژاک روسو در«قرارداد اجتماعی» مینویسد: | |||
«فساد اجتماعی ناشی از نابرابریهاست»<ref>The Social Contract,p. 156</ref>. | |||
== راهکارهای تقویت اخلاق == | |||
=== راهکارهای قرآنی === | |||
قرآن کریم میفرماید: | |||
«إِنَّاللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ» | |||
(سوره نحل،آیه ۹۰) | |||
=== راهکارهای تربیتی === | |||
جان دیویی در«دموکراسی و آموزش و پرورش» مینویسد: | |||
«آموزش باید مبتنی بر تجربه و اخلاق باشد»<ref>Democracy and Education,p. 201</ref>. | |||
=== راهکارهای مدیریتی === | |||
پیتر دراکر در«مدیریت مؤثر»强调 میکند: | |||
«رهبری اخلاقی پایهای برای موفقیت سازمانی است»<ref>Effective Executive,p. 167</ref>. | |||
== اشعار اخلاقی == | |||
=== شعر عربی === | |||
امام علی علیه السلام میفرمایند: | |||
``` | |||
وَ قَدْ یُدرِکُ الأنْصَافَ قَوْمٌ لَیسُوا | |||
لَهُ أهْلاً وَ یحْرِمُهُ مَنْ هُوَ أهْلُ | |||
``` | |||
''ترجمه: گاهی افرادی که اهل انصاف نیستند به آن میرسند و کسی که اهل آن است از آن محروم میماند.''<ref>غرر الحکم، حدیث ۴۵۶۷</ref> | |||
=== شعر فارسی === | |||
مولوی در مثنوی میسراید: | |||
``` | |||
ای برادر تو همه اندیشهای | |||
مابقی خود استخوان و ریشهای | |||
``` | |||
<ref>مثنوی معنوی، دفتر اول</ref> | |||
=== شعر انگلیسی === | |||
ویلیام شکسپیر در هملت میسراید: | |||
``` | |||
"This above all: to thine own self be true" | |||
``` | |||
<ref>Hamlet, Act 1, Scene 3</ref> | |||
== کتابشناسی == | |||
=== منابع عربی === | |||
«احیاء علوم الدین»، امام محمد غزالی | |||
«الاخلاق»، ابن مسکویه | |||
«جامع السعادات»، نراقی | |||
=== منابع فارسی === | |||
«گلستان سعدی» | |||
«اخلاق ناصری»، خواجه نصیرالدین طوسی | |||
«معراج السعاده»، نراقی | |||
=== منابع انگلیسی === | |||
"The Theory of Moral Sentiments", Adam Smith | |||
"Groundwork of the Metaphysic of Morals", Immanuel Kant | |||
"After Virtue", Alasdair MacIntyre | |||
== پانویس == | |||
[[رده:مقالات]] | [[رده:مقالات]] | ||
نسخهٔ ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۹:۰۲
از اساسیترین بنیانهای تمدن اسلامی است که در متون دینی، فلسفی، روانشناسی و جامعهشناسی به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.
مفهومشناسی اخلاق
تعریف لغوی و اصطلاحی
در زبان عربی،اخلاق جمع «خُلُق» به معنای سرشت و طبیعت باطنی انسان است. راغب اصفهانی در «المفردات فی غریب القرآن» میگوید: «الخُلُق: هیئة راسخة فی النفس تصدُر عنها الأفعال»[۱].
در زبان انگلیسی، اخلاق با واژههای Ethics و Morality بیان میشود. فیلسوف آلمانی ایمانوئل کانت در کتاب «نقد عقل عملی» اخلاق را «امری مطلق» میداند که از اراده نیک نشأت میگیرد[۲].
دیدگاه اسلامی
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرمایند: «إِنَّمَا بُعِثْتُلِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ» ترجمه:همانا من برای کامل کردن بزرگواریهای اخلاقی مبعوث شدم.[۳]
مبانی فلسفی اخلاق
نظریه فضیلتگرایی ارسطو
ارسطو در کتاب«اخلاق نیکوماخوس» میگوید: «فضیلت حالتای است که با انتخاب حاصل میشود و حد وسط بین افراط و تفریط است»[۴].
نظریه سعادتگرایی
ابن مسکویه در«تهذیب الاخلاق» مینویسد: «السعادة هی غایة کل إنسان عاقل» ترجمه:سعادت، هدف هر انسان عاقلی است.[۵]
اخلاق در خانواده
جایگاه خانواده در اسلام
امام سجاد علیه السلام در رساله حقوق میفرماید: «فأمّا حقّزوجتک فأن تعلم أنّها أسیرتک عندک» ترجمه:اما حق همسرت این است که بدانی او اسیر تو نزد توست.[۶]
حقوق متقابل والدین و فرزندان
شاعر فارسیزبان،سعدی شیرازی میسراید:
``` به نیکی کن و در دجله انداز که ایزد در آن بیقرارش به جو باز دهد ```
روانشناسی ارتباط خانوادگی
اریک فروم در کتاب«هنر عشق ورزیدن» مینویسد: «عشق واقعی مستلزم احترام و مسئولیت است»[۸].
اخلاق در جامعه
مسئولیتهای اجتماعی
امام علی علیه السلام در نامه به مالک اشتر میفرمایند: «أشعر قلبک الرّحمة للرّعیّة» ترجمه:دل خود را نسبت به رعیت مهربان کن.[۹]
اخلاق اقتصادی
آدام اسمیت در«ثروت ملل»强调 میکند: «منافع شخصی زمانی به نفع جامعه است که با اخلاق همراه باشد»[۱۰].
اخلاق سیاسی
خواجه نصیرالدین طوسی در«اخلاق ناصری» مینویسد: «سیاست مدن باید مبتنی بر عدل و احسان باشد»[۱۱].
آثار اخلاق در خانواده و جامعه
آثار روانشناختی
زیگموند فروید در«تمدن و ملالتهای آن» مینویسد: «فرهنگ و اخلاق،ضرورتی برای بقای جامعه است»[۱۲].
آثار اجتماعی
ابن خلدون در«مقدمه» مینویسد: «إنّالاجتماع الإنسانی ضروری و بالاخلاق یکون التعاون» ترجمه:همانا زندگی اجتماعی انسان ضروری است و با اخلاق، همکاری تحقق مییابد.[۱۳]
موانع اخلاقی
موانع فردی
حافظ شیرازی میسراید:
``` نصیحت گوش کن جانا که از جان دوستترند مجال حریف و شیطان اغیار نیست امروز ```
موانع اجتماعی
ژان ژاک روسو در«قرارداد اجتماعی» مینویسد: «فساد اجتماعی ناشی از نابرابریهاست»[۱۵].
راهکارهای تقویت اخلاق
راهکارهای قرآنی
قرآن کریم میفرماید: «إِنَّاللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ» (سوره نحل،آیه ۹۰)
راهکارهای تربیتی
جان دیویی در«دموکراسی و آموزش و پرورش» مینویسد: «آموزش باید مبتنی بر تجربه و اخلاق باشد»[۱۶].
راهکارهای مدیریتی
پیتر دراکر در«مدیریت مؤثر»强调 میکند: «رهبری اخلاقی پایهای برای موفقیت سازمانی است»[۱۷].
اشعار اخلاقی
شعر عربی
امام علی علیه السلام میفرمایند:
``` وَ قَدْ یُدرِکُ الأنْصَافَ قَوْمٌ لَیسُوا لَهُ أهْلاً وَ یحْرِمُهُ مَنْ هُوَ أهْلُ ```
ترجمه: گاهی افرادی که اهل انصاف نیستند به آن میرسند و کسی که اهل آن است از آن محروم میماند.[۱۸]
شعر فارسی
مولوی در مثنوی میسراید:
``` ای برادر تو همه اندیشهای مابقی خود استخوان و ریشهای ```
شعر انگلیسی
ویلیام شکسپیر در هملت میسراید:
``` "This above all: to thine own self be true" ```
کتابشناسی
منابع عربی
«احیاء علوم الدین»، امام محمد غزالی
«الاخلاق»، ابن مسکویه
«جامع السعادات»، نراقی
منابع فارسی
«گلستان سعدی»
«اخلاق ناصری»، خواجه نصیرالدین طوسی
«معراج السعاده»، نراقی
منابع انگلیسی
"The Theory of Moral Sentiments", Adam Smith
"Groundwork of the Metaphysic of Morals", Immanuel Kant
"After Virtue", Alasdair MacIntyre
پانویس
- ↑ المفردات فی غریب القرآن، صفحه ۱۵۳
- ↑ Critique of Practical Reason, p. 89
- ↑ مسند احمد بن حنبل، جلد ۲، صفحه ۳۸۱
- ↑ Nicomachean Ethics,Book II, p. 45
- ↑ تهذیب الاخلاق، صفحه ۶۷
- ↑ تحف العقول، صفحه ۲۵۶
- ↑ گلستان سعدی، باب اول
- ↑ The Art of Loving,p. 78
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۵۳
- ↑ The Wealth of Nations,p. 234
- ↑ اخلاق ناصری،صفحه ۱۸۹
- ↑ Civilization and Its Discontents, p. 112
- ↑ مقدمه ابن خلدون، جلد ۱، صفحه ۸۹
- ↑ دیوان حافظ، غزل ۱۲۳
- ↑ The Social Contract,p. 156
- ↑ Democracy and Education,p. 201
- ↑ Effective Executive,p. 167
- ↑ غرر الحکم، حدیث ۴۵۶۷
- ↑ مثنوی معنوی، دفتر اول
- ↑ Hamlet, Act 1, Scene 3