کتاب غدیرشناسی و پاسخ به شبهات

مقدمه

«غدیر شناسی و پاسخ به شبهات» اثر علی4564646 اصغر رضوانی است که به تفصیل به موضوع ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام در آیات و روایات؛ خصوصا آیات و روایات مرتبط با واقعه غدیر خم، و برتری ایشان بر سایر صحابه پرداخته است؛ این کتاب به هدف خنثى‌کردن توطئه‌ها و پاسخگویى به شبهات دشمنان تالیف شده است.

آیه‌ای در متن خطبه غدیر

آیه ۵۶ سوره مائده از جمله آیاتی است که در خطبه غدیر مورد استفاده قرار گرفته است. برخی محققان موقعیت آیه در رخداد غدیر را چنین توصیف کرده‌اند: با در نظر گرفتن اينكه غدير مراسم مفصلى در سه روز بوده، گذشته از آياتى كه مستقيماً در آن ايام نازل شده، آياتى هم براى بيان بيشتر شئون امامت و خلافتِ الهى در برابر رياست‏‌هاى شيطانىِ سقیفه به‌صورت استشهاد، اشاره و اقتباس در غدير آمده كه به‌صورت تفسيری در كلام پيامبر صلى الله عليه و آله تركيب شده و آيه مستقلاً ذكر نشده است.

اين موارد ۶ آيه است كه يكى از آنها آيه ۵۶ سوره مائده است: الگو:قرآن

آیه‌ای برای معرفی امامت و ولایت

موقعیت آیه ۵۶ سوره مائده در خطبه غدیر از سوی برخی محققان چنین ترسیم شده است: پيامبر صلی الله علیه و آله در قسمتی از بخش هفتم خطبه غدير، آيه ۶۲ سوره يونس را كنار قسمتی از آيه ۵۶ سوره مائده قرار داد و از امامان علیهم السلام به‌عنوان «اولياء اللَّه» و «حزب اللَّه» ياد كرد:

مَعاشِرَ النّاسِ، انَا صِراطُ اللَّه الْمُسْتَقيمُ الَّذى امَرَكُمْ بِاتِّباعِهِ، ثُمَّ عَلِىٌّ مِنْ بَعْدى، ثُمَّ وُلْدى مِنْ صُلْبِهِ... . اوُلئِكَ اَوْلِياءُ اللَّهِ الَّذينَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ، الا انَ حِزْبَ اللَّه هُمُ الْغالِبُونَ.

موقعيت تاريخى استفاده از آیه

موقعیت تاریخی استفاده از آیه ۵۶ سوره مائده در ضمن خطبه غدیر چنین تصویر شده است: پس از معرفى امامان‏ عليهم السلام در خطبه غدير و اينكه صراط مستقيم در سوره حمد ايشانند و اینکه مسلمانان هر روز هدایت به‌سوی اين صراط مستقيم را در نمازهايشان از خدا طلب مى‏‌كنند، پيامبر صلى الله عليه و آله عنوان «حزب اللَّه» در این آیه را به‌عنوان افتخاری برای چنين جويندگان صراط مستقيمى استفاده کرد. او اين مهم را با تضمين آيه در كلام خود اعلام نمود.

موقعيت قرآنى آیه

موقعیت آیه ۵۶ سوره مائده در آیات قرآن چنین تصویر شده است: در قرآن اين آيه بعد از آيه ۵۵ سوره مائده قرار گرفته و به عنوان نتيجه آن است: پس از آنكه در آیه ۵۶ ولىّ و صاحب اختيار مردم خدا و پيامبر و على‏ عليهما السلام معرفى مى‏‌شود، نتيجه گرفته می‌شود كه هركس ولايت آنان را بپذيرد از حزب اللَّه است.

بنابراين، حضور اين استفاده از این آیه در اين مقطع حساس خطابه غدير، تفسير آن را از دو سو در اختيار گذاشته است: از يک طرف، متن آيه دقيقاً درباره ولايت امامان ‏عليهم السلام است و آيه ۵۵، به اساس روايات متعدد شيعه و اهل‏ سنت درباره ولايت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام است؛ از سوی دیگر، «حزب اللَّه» با دقت ادبى تمام و بدون نياز به هيچ توجيهى بر اساس نص قرآن مربوط به پذيرندگان ولايت خواهد بود.

در اين قسمت خطبه غدير هم پيامبر صلى الله عليه و آله پس از ترسيم كامل و دقيق شخص امامان علیهم السلام و پيروانشان، آنان را «حزب اللَّه غالب» معرفى مى‏‌فرمايد.

تحليل اعتقادى آیه

برخی محققان آمدن آیه ۵۶ سوره مائده در متن خطبه غدیر را چنین تحلیل اعتقادی کرده‌اند: نكته‌‏اى كه جنبه ادبى مى‏‌تواند داشته باشد تعبير پيامبر صلى الله عليه و آله است كه مى‏‌فرمايد: الا انَّ حِزْبَ اللَّه...؛ اين جمله بعد از چندين جمله در معرفى امامان علیهم السلام به‌عنوان صراط مستقيم و پويندگان چنين صراط مستقيمى است.

از اين تعبير، كه به‌صورت ختم كلام در اين قسمت است و با كلمه ألا آمده، مى‏‌توان استفاده كرد كه مجموعه امامان و پيروانشان «حزب اللَّه» را تشكيل مى‏‌دهند؛ آنچنان که در برخی روایات هم به آن اشاره شده است: وَ شيعَتُنا حِزْبُ اللَّه وَ حِزْبُ اللَّه هُمُ الْغالِبُونَ.

چگونگی پیرزوی حزب الله با وجود سقیفه

سؤالی که در این قسمت قابل طرح است این است که حزب خدا چگونه غالب هستند، در حالى كه سقيفه آنان را مغلوب ساخت و در بند كشيد و وادار به بيعت با خويش نمود. امام صادق ‏علیه السلام مى‏‌فرمايد: در غدير دوازده هزار نفر بودند كه به‌نفع على بن ابى‏‌طالب ‏عليه السلام شهادت مى‏‌دادند، و با اين همه آن حضرت نتوانست حق خود را بگيرد، در حالى كه هر يک از شما اموال خود را با دو شاهد مى‌‏گيرد. سپس امام صادق‏ عليه السلام فرمود: حزب اللَّه درباره على‏ عليه السلام غالب شوندگانند.

معناى كلام امام ‏عليه السلام اين است كه با اين همه كه حضرت نتوانست حق خود را بگيرد، ولى باز هم حزب اللَّه اينانند و باز هم اينان غالب هستند. شكى نيست كه اين غلبه چه در قرآن، چه در كلام پيامبر صلى الله عليه و آله و چه در كلام امام صادق‏ عليه السلام به‌معناى غلبه ظاهرى نخواهد بود؛ زیرا هم خدا مى‏‌داند و چنين مقدر كرده و هم عملاً چنين است و بارها پيامبر صلى الله عليه و آله درباره آينده على‏ عليه السلام خبر داده كه آينده امامان اهل‏ بيت‏ عليهم السلام مظلوميت و شهادت و غصب حقوقشان است.

امام صادق ‏عليه السلام نيز دقيقاً همين نكته را تأكيد فرموده است؛ زیرا پس از بيان مظلوميت على‏ عليه السلام و اينكه نتوانسته مسلّم‏‌ترين حق خود را بگيرد، مى‏‌فرمايد: «باز هم حزب اللَّه درباره على ‏عليه السلام غالب ‏هستند».

اكنون بار ديگر اين سؤال مطرح مى‌‏شود كه چگونه حزب اللَّه غالب‏ هستند؟ سه جلوه برجسته از تشيع، توانسته غاصبان حق امیرالمؤمنین‏ عليه السلام و طرفدارانشان را شکست دهد كه مى‏‌تواند مظهر غلبه حزب خدا باشد:

جلوه اول: كثرت روز افزون شيعيان

حزب اللَّه غدير، با مظلوميت هميشگى خود، هر روز جمعيت بيشترى را بر گِرد محور خويش جمع نموده و اين نشان غلبه الهى اين حزب خدايى است. سقیفه به خيال خود چراغ راه ابدى اسلام را در آغاز راه خاموش كرد تا براى هميشه خيالش راحت باشد، حتى اجازه نداد بدن پيامبر صلى الله عليه و آله غسل داده و دفن شود و به‌سرعت راه خود را جايگزين راه غدير نمود.

سقيفه براى آینده نيز فكرهاى لازم را كرده بود و ادامه‌دهندگان آن خط و توسعه دهندگان آن برنامه را نيز پيش‏‌بينى كرده بود. سقيفه به خيال خود چنان موفق پيش می‌رفت كه وقتى على بن ابى‏‌طالب‏ عليه السلام به همراه همسر و فرزندانش چند شب شخصاً بر در خانه مهاجرين و انصار رفتند تا براى احياى غدير اقدامى كنند، فقط چهل نفر پاسخ مثبت دادند و از آن چهل نفر در روز موعود فقط چهار نفر آمدند.

در پی این رخداد عملاً نشان داده شد كه ارْتَدَّ النّاسُ بَعْدَ رَسُولِ ‏اللَّه‏ صلى الله عليه وآله الاّ ارْبَعَةٌ تحقق يافته و اين منتهى آرزوى اصحاب سقيفه بود. از آن روز سقيفه با نشاط بيشترى آينده ‏ها را تخمين مى ‏زد و برايش برنامه‏ ريزى مى‏ كرد. از يک سو براى انزواى بيشتر اهل‏ بيت ‏عليهم السلام اموال ايشان از فدک و غير آن را به تصرف خود در آورد.

از سوى ديگر اقدام به بدعت گذارى در دين و محو آثار آن دينى نمود كه به سوى اهل ‏بيت ‏عليهم السلام سوق مى‏ داد.

در مرحله بعد عمر و عثمان و معاويه را به نوبت در صف خلافت قرار داد و راه را بر على‏ عليه السلام بست.

آنگاه اهانت و ناسزاگويى و لعنت نسبت به صاحب غدير يعنى على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام و خاندانش را آغاز كرد و در صدر خطبه ‏هاى نماز جمعه در كشورى به وسعت ثُلث كره زمين اين برنامه را توسعه داد!!

در كنار اين برنامه ‏ها، به قتل اهل‏ بيت‏ عليهم السلام آسان ‏تر از آنچه احتمال مى ‏رفت دست يازيد و اين مهم را از خود پيامبرصلى الله عليه وآله آغاز كرد.

ابتدا آن حضرت را توسط عایشه و حفصه مسموم كرد.

آنگاه با ضرب و جرحى كه مخصوص ميدان‏ هاى نبرد است، بانوى هيجده ساله اهل‏ بيت ‏عليهم السلام را -كه بانوى دو جهان بود-  با تازيانه و غلاف شمشير چنان مجروح نمود كه منجر به قتل آن حضرت شد و با گذشت ۹۵ روز با تن خونين و كبود به شهادت رسيد. صد روز فاصله و اقدام به دو قتل از اهل بیت غدیر نشانه برنامه ای پیچیده بود که به سرعت و بر وفق مرادشان پیش می رفت.

آنگاه نقشه قتل علی علیه السلام را به دست خالد طرح کردند و اجرای آن را به وقت نماز موکول کردند، ولی خدا نقشه آنان را بر ملا نمود و این توطئه خنثی شد.

گذشته از روز هایی که با برپا کردن آتش بر در خانه فریادِاحْرِقُوا عَلَيهِمُ الْبَيْتَ بِاهْلِهاسر داده بودند، و روز هایی که با شمشیر های آخته به خانه هجوم آوردند و به علی علیه السلام حمله کردند و در حالی که شمشیر ها بر سر او گرفته بودند فریاد می زدند: «اگر بیعت نکنی تو را می کشیم»!!

آنگاه علی بن ابی طالب علیه السلام را چنان خانه نشین کردند که می رفت شیعه و تشیع برای همیشه از صفحه تاریخ محو شود.

حتی روزی که پس از قتل عثمان بر در خانه آن حضرت ریختند هنوز او را با آرمان های سقیفه می خواستند و علناً سنّت ابوبکر و عمر را به وی پیشنهاد می کردند!

در آن پنج سال هم سقیفه از دروازه های مختلف با صاحب غدیر جنگید، تا روزی که او را به شهادت رساند و کار علی بن ابی طالب علیه السلام بدانجا رسید که از ترس جسارت به آن پیکر پاک و مقدس در شهر خود او را شبانه به خاک سپردند!

سقیفه دورنمای تحقق یافته اهداف خود را بیش از آنچه پیش بینی می کرد یافته بود. این از قتل غدیر بالاتر است که جنازه اش مخفیانه دفن شود. آیا این به معنای محو کامل غدیر نبود؟

یک پله دیگر آن بود که یاران ظاهری غدیر بخواهند امام مجتبی علیه السلام را به عنوان خلیفه غدیر اسیر کنند و به دست نماینده سقیفه معاویه بسپارند، که این توطئه نیز با صلح آن حضرت خنثی شد.

سقيفه هنوز در جستجوى روزى بود كه كاملاً خيالش از غدير راحت شود. بيست سال تلاش كرد تا مردمى بسازد كه به قصد قربت غدير را سر بِبُرند و اين هدف نيز بالاتر از آنچه انتظار مى‏ رفت تحقق يافت!

حسين بن على‏ عليه السلام تنها يادگار غدير را در حضور ده ‏ها هزار نفر سر بريدند و بر كار خود تكبير هم گفتند و بدن مطهر او را زير سم اسبان قرار دادند و خاندان غدير را اسير كردند و در شهرهاى اسلامى به عنوان اسيران دست سقيفه معرفى كرده و بدان افتخار كردند، و به زعم خود خط پايانى غدير و شيعه را ترسيم نمودند.

لحظه ‏اى بينديشيم و با مرورى بر اين مسير سياه و خونين ببينيم آيا جايى براى تشيع باقى ماند؟

آيا احتمال مى‏ رفت كه روزى شيعه ‏اى روى كره زمين گام بردارد؟

آيا تصور مى‏ شد طرفداران غدير در چهره پنهان تاريخ باشند.

اگر اهالى سقيفه سر بر دارند عدد ميلياردى شيعيان على‏ عليه السلام را در طول تاريخ مى‏ نگرند كه در هر عصر و زمانى با آن همه تبليغات بر ضد خاندان على‏ عليه السلام، ميليون‏ ها طرفدار على ‏عليه السلام در سراسر جهان، در دور دست‏ هايى كه سقيفه حتى نامش را نمى ‏دانست، حضور داشته ‏اند و با دلى سرشار از ايمان فقط امامان غدير را پذيرفته ‏اند و خلفاى سقيفه را از صفحه اعتقاد خود خارج ساخته ‏اند.

آيا حزب على ‏عليه السلام كه حزب خدايند غالب نبوده ‏اند؟ آيا غلبه به اين وسعت زمانى و مكانى در موردى ديگر مى‏ توان يافت؟

آيا اين غلبه جز با عنايت پروردگار ممكن است؟ آيا مصداق آيه «الا ان حِزْبَ اللَّه هُمُ الْغالِبُونَ» جز شيعيان على مى‏ توانند باشند؟

آيا «حِزْبَ«» و «اللَّه» و «غالب» زيباتر از اين كنار هم جمع مى ‏شوند؟

جلوه دوم: غلبه علمى تشيع

اتصال غدير به امامان الهى كه منبع علم پروردگار و مخزن حكمت اويند، اين حزب اللَّه فداكار را در ميدان بحث‏ هاى علمى بر سر اعتقاد خود هميشه غالب و سربلند نموده است.

سرآغاز اين احتجاجات روزهاى سقيفه است كه اميرالمؤمنين و حضرت زهراعليهما السلام با سخنان الهى خود سقيفه و طرفدارانشان را محكوم نمودند و محتواى علمى بلند غدير را به جهانيان نشان دادند. سقيفه در برابر چنين اتمام حجت‏ هاى علمى تيزى، شمشير و ضربات تازيانه و شعله آتش را نشان داد و با طناب سياه بر گلوى صاحب غدير در صدد خاموش كردن صداى غالب علمِ غدير بر آمد!!

اين روند همچنان ادامه يافت و در هر زمان طرفداران غدير صندوق علم آن را بر دوش كشيده به هر سو بردند و سقيفه را مغلوب ساختند، و صاحبان عقل و فهم و ادراک در هر سوى جهان معارف بلند آن را ديدند و با آغوش باز به استقبالش آمدند.

حتى بسيارى از طرفداران سقيفه دست از كفه بى‏ مايه علمى سقيفه كشيدند و خود را در درياى علم علوى غوطه ‏ور ساختند.

اين غلبه علمى حزب اللَّه غدير فقط يك برترى نيست؛ بلكه علم در برابر جهل، و غلبه همه چيز بر هيچ است.

بنابراين غلبه علمى شيعه در هميشه تاريخ، به تنهايى مى ‏تواند مصداق اتمّ الا انَ حِزْبَ اللَّه هُمُ الْغالِبُونَباشد، و اين افتخار ابدى تشيع فقط در سايه اتصال به معادن وحى الهى است.

جلوه سوم: امام زمان‏ عليه السلام مظهر غلبه مطلق تشيع

خداوند براى حزب اللَّه شيعه غلبه مطلق بر همه جهان را پيش‏ بينى كرده است، و آن روزى است كه حضرت بقية اللَّه الاعظم ارواحنا فداه قيام كند. چنين غلبه‏ اى را هيچ حزب و گروهى تا كنون براى خود ننموده و جرئت آن را هم نداشته است.

ما معتقديم با ظهور او نه تنها حزب سقيفه مغلوب مى‏ شوند، بلكه تمام اديان و مرام‏ ها و مذاهب و احزاب جهان در برابر او مغلوب خواهند شد، و او يگانه غالب روى زمين خواهد بود.

در متن خطبه غدير اين غلبه قطعى حزب اللَّه غدير بر آنچه غير غدير است اعلام شده، آنجا كه مى ‏فرمايد:

الا انَّهُ الظّاهِرُ عَلَى الدّينِ ... . الا انَّهُ غالِبُ كُلِّ قَبيلَةٍ مِنْ اهْلِ الشِّرْكِ وَ هاديها ... . الا انَّهُ لا غالِبَ لَهُ وَ لا مَنْصُورَ عَلَيْهِ

يعنى: اوست غالب بر اديان، اوست غالب بر هر قبيله ‏اى از اهل شرک و هدايت كننده آنان، او كسى است كه غالبى بر او نيست و كسى بر ضد او كمک نمى ‏شود.

و يا در فرازى ديگر مى‏ فرمايد:انَّهُ ما مِنْ قَرْيَةٍ الاّ وَ اللَّه مُهْلِكُها بِتَكْذيبِها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ، وَ مُمَلِّكُهَا اْلاِمامَ الْمَهْدِىَّ وَ اللَّه مُصَدِّقٌ وَعْدَهُ

هيچ سرزمينى نيست مگر آنكه در اثر تكذيب اهل آن آيات الهى را، خداوند قبل از روز قيامت آنان را هلاک خواهد كرد و آن را تحت حكومت حضرت مهدى‏ عليه السلام خواهد آورد و خداوند وعده خود را عملى مى‏ نمايد.

آيا اين مظهر غلبه كامل عيار حزب اللَّه علوى نيست؟ غلبه‏ اى كه پشتيبانش خداست و وعده ‏اش را همو داده و به دست يداللهى حضرت مهدى‏ عليه السلام جهان خواهد دانست كه حزب خدا كدام است و چگونه غالب و پيروز خواهد شد.

منابع

• اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
• بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
• تفسير العياشى؛ محمد بن مسعود عیاشی، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: مکتبة العلمية الاسلامیة، ۱۳۸۰ق.
• عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله‏ بحرانى اصفهانى‏، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحى اصفهانى‏، قم: مؤسسة الإمام المهدى علیه السلام، ۱۳۸۲ش.
• غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
• کتاب سلیم بن قیس الهلالی؛ سلیم بن قیس هلالی، تحقیق: علاء‌الدین موسوی، تهران: مؤسسة البعثة (قسم الدراسات الإسلامية)، ۱۴۰۷ق.